«زِبو»؛ گاو کوهان‌دار و مقدسی که هندوها به جای خدا آن را می‌پرستند! | زبو چطور مقدس شد؟

راز بقا: زبو به عنوان حیوانات بارکش و سواری، همچنین برای استفاده‌های شیر و گوشت و محصولات جانبی مانند پوست و سرگین برای سوخت و کود پرورش داده می‌شود. برخی از نژاد‌های کوچک مانند زبو‌های مینیاتوری نیز به عنوان حیوان خانگی نگهداری می‌شوند. در برخی مناطق، مانند بخش‌هایی از هند، زبو و سایر گاو‌ها معنای مذهبی قابل توجهی دارند. 

به گزارش راز بقا، زبو توسط جولیت کلاتون - براک در سال ۱۹۹۹ به عنوان گونه‌ای متمایز طبقه بندی شد، اما به عنوان زیرگونه‌ای از گاو‌های اهلی توسط «کلاتون براک» و «کالین گرووز» در سال ۲۰۰۴ و توسط «پیتر گروب» در سال ۲۰۰۵ طبقه بندی شد. در سال ۲۰۱۱، گرووز و گراب دوباره آن را به عنوان گونه‌ای متمایز طبقه‌بندی کردند. 

گاو‌های زبو از نژاد هندی «آروکس» نشأت می‌گیرند و برای اولین بار بین ۶۰۰۰ تا ۷۰۰۰ سال قبل در «مهرگره»، پاکستان کنونی، توسط افرادی که به بین النهرین مرتبط هستند یا از آن می‌آیند، اهلی شده اند. به نظر می‌رسد که گاوداری در هند تا سال ۲۰۰۰ قبل از میلاد در بیشتر جنوب آسیا گسترش یافته است. 

اجداد وحشی این گاو، آروکس‌های هندی، در طول تمدن دره سند احتمالاً به دلیل از بین رفتن زیستگاه، ناشی از گسترش دامداری و آمیختگی با زبو‌های اهلی منقرض شد. آخرین بقایای آن که تا به حال پیدا شده است مربوط به ۳۸۰۰ سال قبل بوده که آن را به اولین زیرگونه از سه زیرگونه آروکس تبدیل می‌کند که از بین رفته است. 

شواهد باستان‌شناسی از جمله تصاویر روی سفال‌ها و صخره‌ها حاکی از آن است که گاو‌های کوهاندار که احتمالاً از خاور نزدیک وارد شده‌اند، در مصر حدود ۴۰۰۰ سال قبل وجود داشته‌اند. اولین ظهور آن در صحرا مربوط به سال ۷۰۰ پس از میلاد است و در حدود سال ۱۰۰۰ پس از میلاد به شاخ آفریقا معرفی شد.

به گزارش راز بقا؛ زبو و همچنین بسیاری از گاو‌های «سانگا» دارای قوز روی شانه‌ها، غبغب‌های بزرگ و گوش‌های آویزان هستند. گاو سانگا را می‌توان با داشتن قوز‌های کوچکتر در جلوتر از نژاد اصیل تشخیص داد. 

در مقایسه با گاو‌های تائورین، زبو‌ها به خوبی با محیط‌های گرم ساوانا و استپ سازگار هستند. این سازگاری‌ها منجر به تحمل بیشتر در برابر خشکسالی، گرما و قرار گرفتن در معرض نور خورشید می‌شود. با این حال، بر خلاف بسیاری از گاو‌های سانگا، زبو تحمل تریپانوتولرانس را نشان نمی‌دهد، که آن را مستعد ابتلا به ناگانا می‌کند، همانطور که توسط الگوی نفوذ زبو به گاو آفریقایی مشهود است. علاوه بر این، یکی دیگر از ویژگی‌های مهم زبو‌ها این است که می‌توانند به خوبی در برابر انگل‌ها و بیماری‌ها دفاع کنند. 

به گزارش راز بقا؛ زبو‌ها معمولاً در سن ۲۹ ماهگی بالغ می‌شوند و می‌توانند زایمان کنند. البته این به رشد بدن آن‌ها برای مقاومت فشار حمل گوساله و شیردهی متفاوت است. تولید مثل زودهنگام می‌تواند فشار زیادی بر بدن وارد کند و احتمالاً طول عمر را کاهش دهد. دوره بارداری به طور متوسط ۲۸۵ روز است، اما بسته به سن و تغذیه مادر متفاوت است. جنسیت گوساله نیز ممکن است بر زمان حمل تأثیر بگذارد، زیرا گوساله‌های نر برای مدت طولانی تری نسبت به ماده‌ها حمل می‌شوند. مکان، نژاد، وزن بدن و فصل بر سلامت کلی حیوان تأثیر می‌گذارد و در عوض ممکن است بر دوره بارداری نیز تأثیر بگذارد.

مطالعات در مورد از شیرگیری طبیعی گاو‌های زبو نشان داده که گاو‌ها گوساله‌های خود را در طی یک دوره ۲ هفته‌ای از شیر می‌گیرند، اما پس از آن، همچنان وابستگی شدیدی را با فرزندان خود نشان می‌دهند و ترجیحاً آن‌ها را برای نظافت و به عنوان شریک چرا برای حداقل ۴ تا ۵ سال انتخاب می‌کنند. 

زبو در بیشتر آسیا از جمله پاکستان، هند، نپال، بنگلادش و چین بسیار رایج است. در آسیا، گاو تائورین عمدتاً در مناطق شمالی مانند ژاپن، کره، شمال چین و مغولستان یافت می‌شود. در چین، گاو‌های تائورین در نژاد‌های شمالی، زبو‌ها در نژاد‌های جنوبی و هیبرید‌ها نیز در بینابین آن‌ها شایع ترند. 

زبو از عصر برنز به آفریقا وارد شد و با گاو‌های تائورین تلاقی کرد. تجزیه و تحلیل ژنتیکی گاو‌های آفریقایی نسبت‌های بیشتری از ژن‌های زبو را در امتداد سواحل آفریقای شرقی یافت، که تقریباً هیچ جزئی از ژنتیک تائورین در ماداگاسکار وجود ندارد، یا نشانه این است که یا گاو با کشتی حمل می‌شد یا اینکه زبو ممکن است از طریق مسیر ساحلی به شرق آفریقا رسیده باشد یعنی از طریق پاکستان، ایران، یمن. مقاومت جزئی در برابر آفت گاو باعث افزایش بیشتر نژاد‌های زبو در آفریقا شد.

ژنتیک دانان موسسه تحقیقات بین المللی دام در نایروبی، کنیا و آدیس آبابای اتیوپی کشف کردند که گاو‌ها در آفریقا مستقلا اهلی شده‌اند و هیچ ارتباطی بین اهلی شدن گا‌ها در آفریقا با اهلی شدن آن‌ها در خاور نزدیک وجود ندارد. آن‌ها به این نتیجه رسیدند که جمعیت گاو‌های جنوب آفریقا در اصل از آفریقای شرقی سرچشمه می‌گیرند نه مهاجرت گاو‌های تائورین به جنوب؛ اما از طرف دیگر اینکه آیا اهلی شدن ابتدا در آفریقا یا خاور نزدیک رخ داده هنوز قطعی نیست. 

به گزارش راز بقا؛ دانشمندان دیگر نژاد‌های گاو سانگای آفریقایی را منشأ گرفته از هیبریداسیون زبو با گاو‌های بی کوهان بومی آفریقایی می‌دانند که باعث ایجاد نژاد‌های آفریکانر، رد فولانی، آنکول و بوران می‌شود. در کل حدود ۷۵ نژاد زبو شناخته شده است که به طور مساوی بین نژاد‌های آفریقایی و هندی تقسیم می‌شوند. سایر نژاد‌های زبو کاملاً محلی هستند، مانند نژاد هاریانا در هاریانای هند، پنجاب یا رَث از ناحیه الوار، راجستان. 

گاو‌های زبو با دمای بالا سازگار هستند و در اوایل قرن ۲۰ به برزیل وارد شدند. واردات آن‌ها تغییری را در دامداری برزیل نشان داد، زیرا آن‌ها «اکولوژیک» در نظر گرفته می‌شدند و با محیط زیست آن منطقه سازگار بودند و گوشت آن‌ها بدون چربی و بدون بقایای شیمیایی بود. 

در اوایل قرن بیستم در برزیل، زبو با گاو شارولا، یک نژاد تائورین اروپایی، آمیخته شد. نژاد حاصل، ۶۳ درصد شارولا و ۳۷ درصد زبو بود. نتیجه این هیبریداسیون یک گاو هیبریدی به نام «کانچیم» بود. این نژاد هیبریدی کیفیت گوشتی بهتر از زبو و مقاومت حرارتی بهتری نسبت به گاو اروپایی دارد. نژاد‌های زبوی مورد استفاده برای این هیبرید عمدتاً هندو - برزیلی با مقداری نلور و گجرات بودند. یکی دیگر از نتایج ترکیب نژاد شارولا با برهمن ها، «شاربری» استرالیا نام دارد و در برخی کشور‌ها به عنوان یک نژاد شناخته شده است.

از دهه ۱۹۶۰ به بعد، «نلور» که از نژاد گاو «اونگول» است، به دلیل سرسختی، مقاومت در برابر گرما، و به دلیل اینکه در علوفه‌های بی کیفیت نیز رشد می‌کند و به راحتی تولید مثل می‌کند، به نژاد اصلی گاو در برزیل تبدیل شد. 

مهمترین استفاده‌های گاو زبو

«زبو» به عنوان حیوانات بارکش و سواری، گوشتی و شیری و همچنین برای محصولات جانبی مانند پوست، سرگین برای سوخت و کود و شاخ برای دسته چاقو و مانند آن پرورش داده می‌شود. زبوها، به ویژه زبو‌های مینیاتوری، به عنوان حیوانات خانگی نگهداری می‌شوند.

گاو‌های زبو معمولاً تولید شیر کمی دارند. آن‌ها تا زمان بلوغ در مراحل بعدی زندگی خود شیر تولید نمی‌کنند و تولید زیادی ندارند. هنگامی که زبو با گاو تائورین تلاقی می‌شود، تولید شیر به طور کلی افزایش می‌یابد. در سال ۱۹۹۹، محققان دانشگاه A&M تگزاس با موفقیت یک زبو را شبیه سازی کردند. 

در ماداگاسکار، تعداد زبو‌ها از مردم بیشتر است، و ۶۸۱۳ ضرب المثل مالاگاسی «حیرت‌آور»، گفته‌ها و عبارات رایج در این جزیره درباره زبو‌ها وجود دارد.

سنت هندی

زبو‌ها در مذهب هندو به شدت مورد احترام هستند. در دوره ودایی آن‌ها نماد فراوانی بودند. در زمان‌های بعد آن‌ها به تدریج وضعیت امروزی خود را به دست آوردند. طبق گفته مهابهاراتا، باید با آن‌ها «مثل مادر» رفتار شود و احترام گذاشت. در اواسط هزاره اول، مصرف گوشت گاو توسط قانونگذاران ناپسند شد.

گاو‌ها در داستان‌های متعددی از ودا‌ها و پورانا‌ها ظاهر می‌شوند. کریشنا (خدای هندی) در خانواده‌ای گاوچران بزرگ شد و نام گوویندا (محافظ گاوها) به وی داده شد. همچنین، به طور سنتی گفته می‌شود که شیوا (یکی از خدایان هندی) بر پشت گاو نری به نام «ناندی» سوار می‌شود.

شیر و فرآورده‌های شیر در آیین‌های ودایی استفاده می‌شد. در دوره پساوِدا محصولات گاو - شیر، کشک، کره، همچنین سرگین و ادرار گاو یا ترکیبات این پنج مورد شروع به ایفای نقش مهم فزاینده‌ای در تطهیر آیینی و کفاره در سنت هندو کرد.